ЛАБОРАТОРИЯ ИНФОРМАЦИОННЫХ ТЕХНОЛОГИЙ
О САЙТЕ
ПРОГРАММЫ
СЛОВАРИ
УЧЕБНИКИ 		КАЛЕНДАРЬ
ССЫЛКИ
КОНТАКТ

Tänäpäi on piätenčy, 19. sulakuudu 2024


Учебник PAGIZEMMO KARJALAKSE.
Автор Ольга Жаринова

LUGU 8

PEREH. СЕМЬЯ





Olgua hyvät, tuttavukkua. Tämä on Prokoin pereh. Perehes on nelli hengie: muamo, tuatto da kaksi lastu. Prokkoevat on tavalline sugunimi Karjalas. Prokoin perehgi on ihan karjalaine pereh. Ižändän nimi on Mikko, emändän nimi on Anni.
Prokoin mučoil on 35 vuottu, ukkoh Mikko on kahtu vuottu vahnembi händy. Heile on kaksi lastu: 9-vuodine poigu Sergoi da pieni tytär Kat'oi, kudual vaste vai täydyi 3 vuottu. Sizär da velli ylen suvaijah omii vahnembii.
Anni da Mikko ollah karjalazet, keskenäh paistah karjalakse. Heijän lapsetgi hyvin maltetah karjalua.

muamo - мать, mami - мама
tuatto - отец, tata - папа
poigu - сын
tytär - дочь
akku - жена
mučoi - молодая жена
ukko - муж
velli - брат
sizär - сестра
vahnembat - родители
buabo, babi - бабушка
died'oi, didi - дедушка
ižändy - хозяин
emändy - хозяйка
tavalline - обычный
suvaija - любить

g/j: poigu - poijan
tt/t: tuatto - tuatan, tyttäret - tytär
kk/k: akku - akat, ukko - ukot


MUSTA! ПОМНИ! Когда речь идёт о количестве людей, после количественного числительного, слова äijy 'много, сколько', vähä 'мало' всегда следует слово hengi 'душа':


Perehes on 3 hengie. В семье 3 человека (букв. 3 души).
Äijygo hengie on joukos? Сколько человек в группе?


- Ongo teijän pereh suuri?
- Meijän perehes on 5 hengie: myö ukonke da kolme lastu.

- Anni, ongo sinul pereh?
- On. Minul on ukko da kaksi lastu.

Kielitiedo. Грамматика


Kenen? Чей? Чья? Чьё?

Принадлежность в карельском языке может выражаться при помощи притяжательных местоимений minun 'мой', sinun 'твой', hänen 'его', meijän 'наш', teijän 'ваш', heijän 'их': minun poigu, sinun poigu, hänen poigu, meijän poigu, teijän poigu, heijän poigu.

- Kenenbo tämä tyttö on? - Чья это девочка?
- Tämä on minun tytär Val'oi. - Это моя дочь Валя.
- Avoi-voi, kui on kazvanuh! - Как выросла!
- Ga lapset terväh kazvetäh. - Да, дети быстро растут.


Kel? У кого?

Широко распространена посессивная конструкция: существительное либо местоимение в адессиве + глагол on (ei ole):

Annil on hyvä pereh. У Анны хорошая семья.
Minul on lapsi. У меня есть ребёнок.
Heil on oma kodi. У них свой дом.
Meil ei ole aigua. У нас нет времени.


С терминами родства используются также притяжательные суффиксы, присоединяемые к сильной гласной основе слова:

-ni (1 лицо ед.ч.): poigani 'мой сын', tyttäreni, muamoni, tuattoni, velleni, sizäreni;
  
-s (2 лицо ед.ч.): poigas 'твой сын', tyttäres, muamas, tuattas, velles, sizäres;
  
-h (3 лицо ед.ч.): poigah 'его сын', tyttäreh, muamah, tuattah, velleh, sizäreh.


- Ongo velles kois? - Твой брат дома?
- Ei, vie ruavos on. - Нет, ещё на работе.


1. Подтвердите высказывание собеседника, используя образец:

Minul on sizär. У меня есть сестра.
Minulgi on sizär. У меня тоже есть сестра.


Minul on velli.
Minul on čidži (старшая сестра).
Minul on veikki (старший брат).
Minul on sevoitar (двоюродная сестра/брат).

MUSTA! ПОМНИ! В отрицательном предложении дополнение выражено партитивом: Minul ei ole perehty, aigua, vägie. У меня нет семьи, времени, сил и т.д. Обратите внимание на чередование гласных основы в партитиве.


On: Ei ole:
  
talvi (talve-) talvie
sana sanua
nieglu (niegla-) nieglua
oravu (orava-) oravua
kezä keziä
heiny (heinä-) heiniä
nimi (nime-) nimie
järvi (järve-) järvie


2. Дайте отрицательный ответ, используя образец:

Eigo sinul ole sizärdy? Разве у тебя нет сестры?
Minul ei ole sizärdy. У меня нет сестры.
  
Eigo sinul ole vellie? Eigo sinul ole čidžii?
Eigo sinul ole veikkii? Eigo sinul ole sevoitardu?


- Terveh, kuibo elät?
- Terveh, hyvin. En voi paista, minul on kiireh.
- Sinul ainos on kiireh.
- Ga muga on. Minul on ylen äijy ruaduo.
- Ga sit sinul on den'guagi äijy.
- Ei ole. Minul ei ole aigua, eigo den'gua, vai on liigua ruaduo.

SANASTO


Mennä miehel - выйти замуж
Minä menin miehel vuonnu 1995. Я вышла замуж в 1995 году.

Olla miehel - быть замужем
Minä olen miehel. Я замужем.

Naija (nain, nai, naijah) - жениться
Häi nai čomas neidizes. Он женился на красивой девушке.

Olla naizis - быть женатым
Poigu on naizis. Сын женат.

Mennä kirjoih - расписаться
Huomei myö menemmö kirjoih. Завтра мы расписываемся.

Olla (eliä) yhtes - быть (жить) вместе (= жить гражданским браком)
Hyö jo ammui eletäh yhtes. Они уже давно живут вместе.

Perehtyö - обзавестись семьёй
Poigani jälgimäi perehtyi. Сын наконец-то обзавёлся семьёй.

Erota - развестись
Minun vahnembat erotih. Мои родители развелись.

Olla (olen, on) eläkkehel - быть на пенсии
Minun buabo jo vuvven on eläkkehel. Моя бабушка уже год на пенсии.

Kuolta - умереть
Minun died'oi kuoli kaksi vuottu tagaperin. Мой дедушка умер два года назад.


- Miikul, oletgo naizis?
- Olen. Tai čoma inehmine on minun mučoi Anni.

- Jogo olet miehel, In'a?
- En vie ole. En löydänyh sulhastu.

- Kuulitgo, Št'oppi on nainnuh?
- En kuulluh. Konzubo?
- Mennyt nedälil, suovattan.
- Kesbo nai?
- Akkilan Natois. Hyö yhtes opastuttih yliopistos.

- Jogo poigas nai?
- Ei vie nainuh, ga neidine on. En tiijä, midä vuotetah!
- Nygöi nuoret ei kiirehtetä perehtyö.

- En tiedänyh, Ondrii da D'ela erottih. Kui hyvin elettih!
- Ga eläjes on kaikkie.

Karjalaine sanou nenga. Карел скажет так


  • Yhten hiileh puhutah. На один уголёк дуют.
  • Emändättäh kodi itköy. Без хозяйки дом плачет.
  • Kaksi kegälehty kaunehembi paletah. Два уголька краше горят.
  • Kenen lapsi, sen i nimi. Чей ребёнок, того и имя.
  • Joga linnul on oma pezä kallis. Каждой птахе родное гнездо дорого.
  • Yksinäine puu tuuldu varuau. Одинокое дерево и ветра боится.